Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων υπάρχει ένας μοναδικός συνδυασμός χερσαίων και θαλάσσιων Μεσογειακών βιοτόπων με εκατοντάδες είδη φυτών και ζώων, αλλά και σημαντικά αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία.
Ιστορία
Η Αλόννησος πήρε το όνομά της μετά την απελευθέρωσή της από τους Οθωμανούς Τούρκους. Στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν Ίκος, ενώ Αλόννησος πιθανόν να ονομαζόταν η σημερινή Κυρά Παναγιά.
Στην Παλαιολιθική περίοδο η Αλόννησος πιθανολογείται ότι ήταν ενωμένη με τις υπόλοιπες Σποράδες και τη Θεσσαλία. Στη θέση Κοκκινόκαστρο Αλοννήσου έχουν βρεθεί εργαλεία και απολιθωμένα οστά από τη Μεσολιθική περίοδο. Στη νήσο Κυρά Παναγιά βρέθηκαν δείγματα οικισμού από τη Νεολιθική περίοδο.
Σύμφωνα με την παράδοση, η Ίκος αποικίστηκε από Κρήτες με αρχηγό τον μυθικό ήρωα Στάφυλο. Ο αποικισμός έγινε κατά το 16ο αιώνα π.Χ., την εποχή της Μινωικής θαλασσοκρατίας. Πιστεύεται ότι από εκείνη την περίοδο ξεκίνησε η καλλιέργεια ελιάς και αμπελιού. Με τον καιρό η Μινωική αποικία απέκτησε Μυκηναϊκό χαρακτήρα. Μυκηναϊκά ευρήματα βρέθηκαν στο Κοκκινόκαστρο και στη γειτονική Πεπάρηθο (σημερινή Σκόπελο).
Στο τέλος της Μυκηναϊκής περιόδου ήρθε στην Ίκο ο Πηλέας, πατέρας του Αχιλλέα και έζησε εκεί μέχρι το θάνατό του. Πιστεύεται ότι θάφτηκε στο νησί.
Το 476 π.Χ. το νησί εισήλθε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Κατά την Κλασσική περίοδο, ο γεωγράφος Σκύλαξ ονομάζει τη νήσο Δίπολη (δηλαδή με 2 πόλεις). Η πρώτη πόλη βρίσκεται στο Κοκκινόκαστρο και η άλλη στη θέση του σημερινού Παλιού Χωριού Αλοννήσου. Εκείνη την περίοδο το νησί ήταν διάσημο για το κρασί και έχουν βρεθεί αμφορείς κρασιού με την επιγραφή ΙΚΙΟΝ στη μια τους λαβή. Επίσης, λόγω της ύπαρξης πολλών αρχαίων ναυαγίων δικαιολογεί τη φήμη της ως σημαντικό εμπορικό κέντρο.
Το 190 π.Χ., ρωμαϊκός στόλος κατέλαβε την Αλόννησο και από τότε δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για την ιστορία του νησιού. Οι Βενετοί κατέλαβαν το νησί το 1207 και το εξουσίασαν μέχρι το 1276. Το έτος αυτό η Αλόννησος έγινε πάλι Βυζαντινή επαρχία μέχρι το 1453, όταν οι κάτοικοι προσέφεραν το νησί τους στους Βενετούς από φόβο για ενδεχόμενη τουρκική κυριαρχία. Το 1538 οι Τούρκοι κατέστρεψαν το νησί , το οποίο έμεινε υπό την υποτέλειά τους μέχρι το 1821. Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης η Αλόννησος βοήθησε στον αγώνα συνεισφέροντας πλοία και ναύτες.
Ορόσημο στην ιστορία του νησιού αποτελούν οι ισχυροί σεισμοί του 1965, κατά τους οποίους ερημώθηκε η Χώρα και αργότερα εγκαταλείφθηκε. Οι κάτοικοί του κατοικούν σήμερα στο Πατητήρι ενώ η Χώρα πλέον έχει ανοικοδομηθεί από ντόπιους και ξένους και έχει μετατραπεί σε ένα πανέμορφο, ειδυλλιακό, παραδοσιακό χωριό.
Παραδοσιακές εκδηλώσεις
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραδοσιακοί γάμοι. Ο κουμπάρος μαζί με μουσικούς πηγαίνουν αρχικά στο σπίτι του γαμπρού όπου δέχονται κεράσματα (γλυκά, κρασί, τσίπουρο) και στη συνέχεια πηγαίνουν όλοι μαζί στο σπίτι της νύφης. Η πόρτα όμως μένει κλειστή και ανοίγει μόνο όταν ο γαμπρός υποσχεθεί κάποιο δώρο στην πεθερά. Στη συνέχεια πηγαίνουν όλοι μαζί στην εκκλησία. Η νύφη φοράει ένα παραδοσιακό φόρεμα το οποίο ονομάζεται «μόρκα». Μετά τη τελετή, σερβίρεται στους παρευρισκομένους κοκκινιστό κατσίκι με μακαρόνια και το γλέντι συνεχίζεται μέχρι το πρωί. Ο παραδοσιακός γάμος γίνεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου.
Η πολιούχος του νησιού είναι η Αγία Παρασκευή. Κάθε χρόνο στις 25 Ιουλίου το βράδυ γίνετε περιφορά της εικόνας της Αγίας Παρασκευής στους δρόμους του Πατητηρίου.
Στο Παλιό Χωριό στα μέσα Ιουλίου στα Αλώνια γίνετε αναπαράσταση του αλωνίσματος και φτιάχνετε με παραδοσιακό τρόπο ο τραχανάς από «χόνδρο» (σιτάρι).
Τέλος Ιουλίου διοργανώνεται η ψαράδικη βραδιά με γαύρο ψητό στα κάρβουνα και άφθονο κρασί δωρεάν.
Αρχές Σεπτέμβρη στο κεντρικό λιμάνι στο Πατητήρι γίνονται τα Πατητήρια όπου μέσα σε μεγάλες «μαστέλες» (πλατιά βαρέλια), οι επισκέπτες μπορούν να συμμετέχουν με το πάτημα των σταφυλιών στη παραγωγή μούστου και κρασιού. Σ΄ όλους τους επισκέπτες δίνετε η ευκαιρία να γευτούν τη γνωστή μουσταλευριά, γλυκό που γίνετε από τον μούστο.
Ο Δήμος Αλοννήσου από το 1992 οργανώνει τα «Καλογιάννεια», που είναι αγώνες στίβου με τη συμμετοχή πολλών αθλητών από όλα τα νησιά των Β. Σποράδων. Σημαντική Αθλητική διοργάνωση της Αλοννήσου είναι η διεξαγωγή Διεθνούς Μαραθωνίου που γίνετε τις πρώτες μέρες του Ιουνίου κάθε χρόνο από το 2004.