Αλόννησος

Η αρχαία νήσος Ίκος, που αργότερα (16ος αιώνας) αναφέρεται ως Λιαδρόμια ή Χιλιοδρόμια και από το 1831 ως Αλόννησος, είναι το μοναδικό κατοικημένο νησί του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ., αφού η παρουσία του ανθρώπου στα υπόλοιπα νησιά περιορίζεται στους εποχιακούς κτηνοτρόφους και φύλακες.

Μορφολογικά, συναντάμε εκτεταμένες λοφοσειρές και χαμηλούς ορεινούς όγκους (μέγιστου ύψους 493m) που στα βόρεια καταλήγουν σε απότομες ακτές. Στα ανατολικά σχηματίζονται μικρές επίπεδες πεδιάδες. Το νότιο τμήμα καλύπτεται από πευκοδάση, ενώ βορειότερα επικρατεί χαμηλή βλάστηση με πουρνάρια, σχίνα και κουμαριές.

Στο λιμένα της Αλοννήσου, το Πατητήρι, ζει η μεγαλύτερη κοινότητα του νησιού. Βόρεια του λιμανιού βρίσκονται τα χωριά του Ρουσούμ Γιαλό και Bότση. Το Πατητήρι ήταν το λιμάνι για το ορεινό χωριό των κατοίκων της Αλοννήσου (σήμερα Παλιό Χωριό Αλοννήσου). Οι κάτοικοι του Παλιού Χωριού Αλοννήσου, μετακινήθηκαν στο Πατητήρι όταν ο σεισμός του 1965 έκανε τα περισσότερα από τα σπίτια τους μη κατοικήσιμα. Το Πατητήρι είναι το διοικητικό κέντρο του νησιού και όλες οι δημόσιες υπηρεσίες βρίσκονται εκεί. Η περιοχή πήρε το όνομα από τα “πατητήρια” (πάτημα των σταφυλιών) που τα χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν για την παραγωγή του δημοφιλούς κόκκινου κρασιού τους.

Από το Πατητήρι ξεκινούν με καΐκια οργανωμένες εκδρομές προς παραλίες της Αλοννήσου και τουριστικά σκάφη πραγματοποιούν ημερήσιες εκδρομές σε επιτρεπόμενα νησιά της Ζώνη Α, του θαλάσσιου πάρκου.

Στο νησί υπάρχουν δυο οργανωμένες κατασκηνώσεις (κάμπινγκ), (μια στη Στενή Βάλα και μια κοντά στο λιμάνι στο Πατητήρι στο δρόμο προς τη Μαρπούντα).

Υπάρχει ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο κυρίως στο νότιο μέρος του νησιού. Παίρνοντας δυτική κατεύθυνση ανεβαίνουμε στο Παλιό Χωριό Αλοννήσου. Για τους περιπατητές υπάρχει και μονοπάτι που ξεκινά από το λιμάνι. Η εικόνα στο Παλιό Χωριό Αλοννήσου είναι ξεχωριστή. Στενοί δρόμοι, καλντερίμια και πέτρινα σπίτια σε οχυρωματική διάταξη, για το φόβο επιδρομέων, κυρίως πειρατών. Η θέα εντυπωσιακή, από όλες τις πλευρές του, προς στενούς βραχώδεις κόλπους και την ανοιχτή θάλασσα.

Στο βορειοανατολικό τμήμα της Αλοννήσου, βρίσκεται η Στενή Βάλα. Το μικρό φυσικό λιμανάκι αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για τα ψαροκάϊκα και τα σκάφη αναψυχής, με όμορφες ψαροταβέρνες και αποτελεί ελκυστικό κέντρο παραθερισμού. Στο χωριό υπάρχει δυνατότητα διαμονής. Εδώ βρίσκεται και το Κέντρο Περίθαλψης και Επανένταξης μικρών τραυματισμένων ή ορφανών φωκιών που λειτουργεί με τη φροντίδα της Mom.

Το Βότση βρίσκεται 1,5 km μακριά από το Πατητήρι και κατοικήθηκε για πρώτη φορά μετά το σεισμό του 1965 όταν οι κάτοικοι της Παλιάς Αλοννήσου αναγκάστηκαν να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους σε νέα περιοχή. Το μέρος αυτό είναι πολύ όμορφο με παραλία από βότσαλο και πανέμορφο πευκοδάσος. Εκεί βρίσκεται και το κέντρο ομοιοπαθητικής όπου εφαρμόζονται οι αρχές του Ιπποκράτη για την ιατρική.

Το Ρουσούμ Γιαλό είναι πάλι μια περιοχή όπου κατοικήθηκε μετά το σεισμό του 1965 και λόγω της ραγδαίας ανοικοδόμησης έχει ενωθεί με το Πατητήρι. Έχει μικρό λιμάνι και παραλία. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, από εκεί γινόταν το εμπόριο του κρασιού και πληρώνονταν οι σχετικοί δασμοί (ρουσούμ στη Τούρκικη γλώσσα σημαίνει «δασμοί»).

Περιστέρα

Είναι ένα επίπεδο νησί το οποίο δεν κατοικείται και είναι καλυμμένο με μεσογειακή χαμηλή βλάστηση μακία. Εξαιρετικής σημασίας είναι ένα αρχαίο ναυάγιο, το οποίο ανακαλύφθηκε πρόσφατα, μετά από υποβρύχιες θαλάσσιες έρευνες. Οι Σποράδες βρίσκονται σε ένα αρχαίο σταυροδρόμι πολιτισμών και αυτό φαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή. Η συντήρηση και ανάδειξη των αρχαίων ευρημάτων από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, είναι ένας από τους σημαντικότερους σκοπούς του Θαλάσσιου Πάρκου. Για το λόγο αυτό οι επισκέπτες θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, έτσι ώστε να μην προκαλέσουν κάποια καταστροφή στα αρχαιολογικά ευρήματα.

Κυρά Παναγιά

Η Κυρά-Παναγιά είναι το πρώτο νησί που συναντάμε στο βόρειο τμήμα του Πάρκου. Πρόκειται για ορεινό νησί με ομαλό ανάγλυφο. Δύο αβαθείς κόλποι, στο Νότο ο Άγιος Πέτρος και στο Βορρά ο Πλανήτης, αποτελούν ασφαλή φυσικά καταφύγια. Ανατολικά υπάρχει πρόσφατα επισκευασμένο μεταβυζαντινό μοναστήρι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου. Γενικά, το νησί καλύπτεται από πυκνή μεσογειακή χαμηλή βλάστηση με κυρίαρχο είδος το σχίνο (Pistaccia lendiscus) και τα πουρνάρια (Quercus coccifera). Μικροί κάμποι, βράχια και ψηλώματα με θέα, αποτελούν την εικόνα στο εσωτερικό.

Γιούρα

Συνεχίζοντας προς τα βορειοανατολικά το επόμενο ερημονήσι που συναντάμε είναι τα Γιούρα. Το νησί είναι βραχώδες και κρημνώδες Στα Γιούρα συναντώνται πολλά ενδημικά είδη χλωρίδας, και πανίδας. Στο νησί εξακολουθεί να επιβιώνει ένα είδος κατσικιού που πολλοί το θεωρούν ενδημικό. Ξακουστή επίσης στα Γιούρα είναι η σπηλιά του «Κύκλωπα» η οποία είναι σπάνιας ομορφιάς με πανέμορφους σταλαγμίτες και σταλακτίτες. Κυριότερος λόγος που το νησί έχει ανακηρυχθεί ως Περιοχή Προστασίας της Φύσης, είναι η προστασία όλων των παραπάνω ειδών και βιοτόπων συμπεριλαμβανομένων και των σπηλιών που αποτελούν καταφύγια της μεσογειακής φώκιας (Monachus Monachus).

Ψαθούρα

Η Ψαθούρα είναι το βορειότερο νησί του Πάρκου και το τοπίο εδώ είναι τελείως διαφορετικό. Είναι ένα μικρό επίπεδο νησί ηφαιστειακής προέλευσης που καλύπτεται με συστάδες από ρείκι (Erica arborea) και πολλά άλλα είδη θάμνων. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο νησί παρατηρούνται είδη χλωρίδας που δε συναντάμε αλλού στο Πάρκο, όπως το ενδημικό κρινάκι (Pancratium maritium). Στα νότια η άσπρη αμμουδιά στην παραλία «Μανδράκι» έρχεται σε αντίθεση με τους μαύρους βράχους της πίσω πλευράς του νησιού .Στα βόρεια ο μεγάλος φάρος που είναι χτισμένος τον προηγούμενο αιώνα από Γάλους μηχανικούς, σηματοδοτεί τους διεθνείς θαλάσσιους δρόμους του βορείου Αιγαίου.

Πιπέρι

Το νησί είναι ο πυρήνας του Πάρκου και υπόκειται σε αυστηρή προστασία. Στόχος των περιοριστικών μέτρων είναι η προστασία του σημαντικότερου στο Πάρκο βιότοπου της μεσογειακής φώκιας, αλλά και των αρπακτικών που ζουν και αναπαράγονται στα απρόσιτα βράχια του νησιού, που διαθέτει και σπάνια χλωρίδα. Απόκρημνες βραχώδεις ακτές περιζώνουν το Πιπέρι. Το πευκοδάσος κυριαρχεί, ενώ δε λείπουν το πουρνάρι και τα φρύγανα, το σχίνο και τα χασμόφυτα στους γκρεμούς. Η ορνιθοπανίδα φτάνει τα 33 είδη. Εκτιμάται ότι το νησί φιλοξενεί μεγάλο αριθμό (350-400 ζευγάρια) του γερακιού μαυροπετρίτης(Falcoe leonorae).

Σκάτζουρα

Τα Σκάντζουρα είναι χαμηλό νησί με ομαλό ανάγλυφο. Η σειρά από χαμηλούς λόφους καταλήγει σε ακτές από άσπρο μάρμαρο. Καλύπτεται από μακία βλάστηση και φρύγανα, ενώ υπάρχει δάσος με χαμηλό κέδρο (Juniperus sp.). Τόσο τα Σκάντζουρα όσο και οι κοντινές βραχονησίδες Στρογγυλό και Πολεμικά, αποτελούν σημαντικό βιότοπο του αιγαιόγλαρου (Larusaudouinii) και του μαυροπετρίτη. Κατά το παρελθόν αποτέλεσαν και τα Σκάτζουρα μοναστικό κέντρο. Το μοναστήρι που βρίσκεται στο κέντρο του νησιού είναι σήμερα κλειστό.